Wie in de geschiedenis van Spanje duikt die komt ongetwijfeld de stad Toledo tegen. Toledo was immers tot 1561 (met een korte pauze) de hoofdstad van het Koninkrijk Castilië en vervolgens de Kroon van Castilië. Dit zijn de voorlopers van het huidige Spanje. Op het moment dat koning Filips II verhuisde naar Madrid raakte Toledo deze titel voorgoed kwijt. Dat Toledo gedurende de middeleeuwen en het begin van de Vroegmoderne Tijd een belangrijke rol heeft gespeeld is terug te zien in de vele gebouwen die bewaard zijn gebleven in de stad. Voor wie interesse heeft in de geschiedenis van Spanje is een bezoek aan Toledo bijna verplichte kost.

Net als zovelen heb ik een stedentrip naar Madrid gecombineerd met een bezoek aan Toledo. Je moet immers toch op Madrid aanvliegen om Toledo te bezoeken. Nadat ik eerst een paar dagen in Madrid doorgebracht heb ben ik met de hogesnelheidstrein naar Toledo gereisd. Dat kost je iets meer dan een half uur. Ik heb ervoor gekozen om iets langer dan een dag in Toledo te blijven. Daarom heb ik voor twee nachten een hotel geboekt. In dit geval een fantastisch boutiquehotel: Entre dos Aguas. Enthousiast geworden door de zeer lovende reviews op internet keek ik echt uit naar een verblijf in dit hotel. Na een geweldige ontvangst en een goede nachtrust kan ik mijn dag van Toledo van start gaan. Het doel is om een redelijk deel van de vele historische bezienswaardigheden van de stad te bezoeken in één dag. Daarnaast wil ik al wandelend een indruk krijgen van de sfeer in deze binnenstad die in zijn geheel op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat.

08:00 uur – ontbijt

Ik begin de dag met een ontbijt, zoals gewoonlijk. In plaats van dat ik een zaal binnenloop met een druk ontbijtbuffet, zit ik op een sfeervolle binnenplaats en heeft een lieve dame een etagère vol lekkernijen op mijn tafel weg gezet terwijl ze het verse sinaasappelsap nog aan het maken is voor me. De onderste laag bestaat het hartig zoals gerookte zalm Spaanse ham en lekkere kaas. De middelste verdieping zijn de zoetigheden en een geroosterde croissant. De bovenverdieping bestaat uit twee lagen met de klein gesneden verse fruit. Wat wil je nog meer om de dag mee te starten. Ik geniet van dit heerlijke ontbijt en besef heel goed dat dit op veel plekken heel anders is.

Op het moment dat ik denk alles op tafel te hebben staan komt met zojuist bereide tomatensalsa en geroosterd stokbrood. Ik hoop niet dat het Spanjaarden standaard zo ontbijten, want dan moeten ze binnen een paar jaar 200 kilo wegen.

08:40 uur – wandeling door de stad

Omdat de musea en kerken nog niet open zijn begin ik met een wandeling door de stad. De middeleeuwse straatjes en pleinen zijn een doolhof waar je heerlijk doorheen kunt wandelen. Navigeren is hier best lastig omdat je de wirwar van straten niet zo snel door hebt en je de referentiepunten nog moet leren kennen. Het is eerlijk gezegd al drukker op straat dan ik verwacht had. Toledo is immers vooral de bestemming waar mensen voor 1 dag naartoe gaan. Die zouden rond de tijdstip nog niet in Toledo aanwezig moeten zijn. Misschien heb ik dan toch het aantal toeristen onderschat dat net als ik een of meerdere nachten in Toledo verblijft.

Je merkt ook goed dat de leden op een heuvel gebouwd is. Vlakke straten komen eigenlijk amper voor. Er is vrijwel altijd sprake van een lichte helling. Soms heb je geluk dat je naar beneden loopt, soms heb je de pech dat je wat omhoog moet lopen. Voor mensen die slecht ter been zijn of met een rolstoel door de straten van Toledo moeten gaan moeten wel rekening houden met het feit dat het hier allemaal net wat meer inspannend zal zijn.

De meeste winkels, restaurants en bars zijn nog gesloten. Ik loop richting de noordelijke kant van de stad en gaan daarbij stukje voor stukje naar beneden. Wat opvalt is dat naarmate je verder naar de buitenkant van de oude stad komt de verkeersdrukte snel toeneemt.

08:50 uur – Puerta de Bisagra

De meest indrukwekkende stadspoort van Toledo is de Bisagra poort. Deze stadspoort is in de tiende eeuw van onze jaartelling gebouwd door de Moorse taifa van Toledo. De poort heette toen nog Bab al-Saqra. Deze poort is al meer dan duizend jaar de belangrijkste toegang tot de stad. Nog steeds komt een groot deel van het verkeer door deze oude poort naar binnen. Voetgangers kunnen door de centrale toegang lopen terwijl auto’s en andere voertuigen door de twee zijpoorten rijden.

Op de binnenplaats van de stadspoort staat een standbeeld van Karel V. Gezien het jaartal dat onder het standbeeld vermeld staat is dit eerbetoon aan de voormalige keizer veel later geplaatst. Als ik het goed lees staat een standbeeld er sinds het jaar 1953.

09:10 uur – Puerta del Sol

Niet veel later kom ik al een tweede stadspoort tegen. Ik ben inmiddels al een stuk omhooggelopen en sta oog in oog met de Puerta del Sol. Het grootste deel van het verkeer rijdt tegenwoordig langs in plaats van doorheen. Architectonisch gezien vind ik deze poort misschien wel de meest interessante. De mudéjarstijl is hier wat meer verfijnd toegepast. De poort heeft daardoor diepte gekregen die er eigenlijk amper is.

09:20 uur – uitzichtpunt

Direct voorbij de Puerta Del Sol kom ik uit bij een panoramapunt. Hier zijn enkele parkeerparkeerplaatsen te vinden die helaas voorbehouden zijn aan bewoners. Ben je zelf met de auto, dan kun je hier niet parkeren. Vanaf dit uitzichtpunt kijk je uit op Antequela. Omdat het nog redelijk vroeg in de ochtend is wordt dit deel van de stad door een gouden zonlicht beschenen. Je hebt van hieruit ook een vrij uitzicht op de Puerta de Bisagra die ik daarnet bezocht heb.

09:40 uur – Plaza de Zocodover

Plaza de Zocodover mag als het hart van de stad Toledo gezien worden. Als je goed op de kaart kijkt ligt dit plein geografisch gezien niet centraal in de oude binnenstad. Het is echter de rol die het plein speelt waardoor dit als het hart van Toledo beschouwd wordt. Van hieruit vertrekt het toeristentreintje, koopje entreekaarten voor de verschillende bezienswaardigheden en starten veel stadswandelingen onder begeleiding van een gids. Het jammere feit dat aan dit plein zowel McDonald’s als Burger King gevestigd zijn zegt helaas voldoende over hoe toeristisch deze plek is.

09:50 uur – Santo Tomé Mazapanes

Bij marsepein denken wij al snel aan Sinterklaas. Deze zoete lekkernijen van amandelen en suiker moet bij ons vooral rond 5 december gegeten. De traditie van marsepein eten is niet alleen in Nederland gebruikelijk. Ook de Duitsers houden van marsepein en zoetekauwen als de Spanjaarden zijn ook verzot op dit product. In Spanje wordt marsepein vooral rond kerst gegeten. Toledo staat bekend om de verfijnde marsepein die hier voornamelijk door nonnen geproduceerd wordt.

Binnen Toledo zijn er acht ‘conventos’ die de marsepein op ambachtelijke wijze maken. Daar kun je dit heerlijke product ook direct bij de nonnen kopen. Er zijn in Toledo ook nog een aantal bakkerijen die marsepein in alle vormen en maten verkopen. Santo Tomé Mazapanes is er daar eentje van. De naam is een directe verwijzing naar de beroemde kerk Santo Tomé die in Toledo staat.

10:00 uur – Alcázar

Het oude paleis van Toledo is tegenwoordig een museum: het Museo del Ejército. Een wapenmuseum, dus. Aan de ene kant krijg je een kijkje in het oude paleis van Toledo. Daarnaast kun je genieten van een expositie over het koningshuis, de wapens en het leger van Spanje. Voor vijf euro koop ik een entreekaartje en zie als eerste de restanten van de oude stadsmuren die ooit door de Moren gebouwd zijn. De nieuwe entree tot het kasteel is over deze archeologische vindplaats heen gebouwd.

De permanente expositie voert je langs een belangrijk stuk van de geschiedenis van Spanje. Je ziet welke Spaanse vorsten geregeerd hebben en wat er in hun tijdperk plaats heeft gevonden in Spanje. Mooie elementen van het kasteel zelf zijn de patio en het aan de westkant gelegen terras dat een heel mooi uitzicht over een stuk van Toledo biedt.

11:05 uur – hop on, hop off

Als je de buitenkant van Toledo wilt zien, en dus vooral als je de contouren van de stad goed wilt bewonderen dan moet je de oude binnenstad even verlaten. Je kunt de taxi pakken, je kunt met het toeristentreintje mee of je kunt met de hop on hop off bus mee. Ik kies voor deze laatste optie omdat hij comfortabeler is dan het treintje en een ticket 24 uur geldig is. Daarnaast kan ik op 10 verschillende plekken onbeperkt uitstappen en instappen gedurende de geldigheid van mijn ticket. Ik koop een 24 uurs-ticket bij een van de verkoopsters op straat. Die staat bij halte 1 kaartjes te verkopen namens city City Sightseeing Toledo.

Je kunt deze kaarten ook vooraf via internet kopen. Dat scheelt je tijd ter plaatse, want je kunt meteen de bus instappen en daar je voucher omwisselen voor een ticket. Ik wist echter vooraf nog niet zeker of ik de hop-on-hop-off bus wel zou gebruiken en heb daarom gewacht tot ik in Toledo zou zijn.

11:20 uur – station

We stoppen voor een paar minuten bij het treinstation van Toledo. Dit is een van de mooie gebouw van de stad. Het is heel fraai voorbeeld van mudéjararchitectuur, waarbij vooral de ramen heel erg opvallen. De bijbehorende klokkentoren is een van de mooiere torens die ik ooit bij station heb gezien. Als je met de trein naar Toledo komt vormt dit gebouw een mooie start van je stedentrip naar deze bijzondere stad.

Al sinds 1858 is Toledo bereikbaar per spoor. Het eerste stationsgebouw is echter in 1919 of 1920 vervangen door een groter exemplaar dat geheel in de mudéjararchitectuur gebouwd is. Binnen Toledo geldt dit relatief nieuwe gebouw als één van de mooiste voorbeelden van deze op de Moorse architectuur gebaseerde bouwstijl.

11:35 uur – uitzicht op Toledo

We zijn gearriveerd op busstop nummer vijf. Dit is een plek in Toledo die je absoluut moet bezoeken: het uitzichtpunt op de stad. Je hebt Toledo niet bezocht als je hier niet geweest bent. Vanaf deze plek heb je een sprookjesachtige uitzicht over de middeleeuwse stad Toledo. Je kunt heel duidelijk de Kathedraal van Toledo en het Alcazar zien liggen tussen de dicht op elkaar gebouwde huizen. De bus stopt hier een tiental minuten zodat je volop de mogelijkheid hebt om foto’s te maken en te genieten van het uitzicht. Onderweg naar deze plek heb ik ook al een paar mooie foto’s kunnen schieten, vooral van de buitenkant van het Alcazar.

Als je met toeristentreintje een rondrit maakt dan stop je ook op deze plek. Het is wel de enige plek waar dat treintje stopt. Je moet dus altijd starten en eindigen op Plaza de Zocodover. Daarnaast vind ik de hop on hop off bus nog twee voordelen hebben: hij is comfortabeler en je mag hem binnen 24 uur onbeperkt gebruiken. Ik kan zeker aanraden om ook rond zonsondergang nog een keer de tour te doen. Je kunt dan Toledo zien terwijl de lampjes langzaam aangaan.

11:45 uur – cigarrales

We rijden door een gebied waar zogenaamde cigarrales staan. Deze grote voormalige boerderijen kennen hun oorsprong in het Moorse tijdperk. Overeenkomst is dat allemaal richting de stad gebouwd zijn. Vanwege de hoge onderhoudskosten zijn nog maar weinig van deze cigarrales in particulier bezit. Tegenwoordig zijn er vooral hotels en restaurants in gevestigd zoals bijvoorbeeld het AC Toledo Hotel dat onder de Marriott groep valt.

11:55 uur – Puente de San Martín

Ik stap uit bij busstop nummer zeven. Dit is beide Puente de San Martín. Deze brug ligt aan de westelijke zijde van de historische binnenstad van Toledo. Een mooie plek om mijn wandeltocht door deze fascineren de stad te vervolgen. De brug is een fraai staaltje van middeleeuwse architectuur. Hij werd in de veertiende eeuw gebouwd in opdracht van de toenmalige aartsbisschop Pedro Tenorio zodat de stad ook vanaf de westelijke kant toegankelijk werd. Kenmerkend voor de brug zijn de vijf arcades waarvan de middelste een indrukwekkende hoogte van ongeveer veertig meter had.

12:05 uur – Joodse wijk

Na een redelijke klim omhoog ben ik aangekomen in de Joodse wijk. Dat zie ik onder andere aan de kleine tegeltjes die in de trap verwerkt zitten waar ik op dit moment op loop. Hier staan verschillende joodse symbolen op afgebeeld zoals een menora . De bedoeling van de tegeltjes is mij niet duidelijk. Het zou een bepaalde route aan kunnen geven of zuiver decoratief kunnen zijn.

12:15 uur – Monasterio de San Juan de los Reyes

Tijd om het klooster in te gaan. Niet voorgoed, maar wel voor even! Ik bezoek het Monasterio de San Juan de los Reyes. Ik heb een Toledo Card gekocht waarmee ik gratis naar binnen mag. Anders zou ik € 2,80 entree moeten we betalen. Wat in de hal opvalt waar je binnenkomt is dat er fresco’s ontdekt zijn onder wit pleisterwerk. Helaas zie je duidelijk de inslagen van hamers die gebruikt zijn om de pleisterlaag te verwijderen. Ik vraag me af of er onder de nu nog witte delen, wat het grootste gedeelte van de muren betreft, nog meer fresco’s zitten.

Het klooster is tussen 1477 en 1504 gebouwd in opdracht van de Katholieke Koningen (Ferdinand II van Aragon en Isabella I van Castilië). Het is eeuwenlang in gebruik geweest als klooster. In het jaar 1809 raakte het klooster zwaar beschadigd door de troepen van Napoleon tijdens de bezetting van Toledo. In 1835 werd het klooster door de kloosterlingen verlaten. Hoewel de restauratie van het Monasterio de San Juan de los Reyes al in 1883 begon, duurde het tot 1967 tot dit project helemaal klaar was. Ik bezoek de kloosterkerk en wandel door de gaanderijen die aangelegd zijn rondom de vrij kleine kloostertuin. Wat me opvalt is dat de kerk relatief groot is ten opzichte van de rest van het klooster. Vooral als je op de westelijke oever van de Taag staat en richting Toledo kijkt, zie je hoe groot de gotische kerk is.

Het zonlicht zorgt ervoor dat ik in de gaanderijen rondom de patio wat mooie foto’s kan maken. Ik stel me voor hoe het geweest moet zijn om hier in alle rust te leven terwijl je je leven in dienst stelt van een god.

12:40 uur – Sinagoga de Santa María la Blanca

Op ongeveer honderd meter lopen van het klooster staat de bekendste synagoge van Toledo: Sinagoga de Santa María la Blanca. dankzij mijn Toledo Card hoef ik ook hier geen entreekaartje te kopen maar mag ik gratis naar binnen. Ik moet wel even mijn gratis kaartje ophalen bij de kassa voordat ik naar binnen kan.

Op het moment dat ik de synagoge binnenloop ben ik overweldigd door de schoonheid van dit gebouw. Ik herken direct de bouwstijl zoals die in de Mezquita in Cordoba gebruikt is. Het is dat deze ruimte kleiner is, maar wat betreft die zijn is hij bijna net zo indrukwekkend als de voormalige moskee en tegenwoordige kathedraal van Cordoba. Leuk detail is dat ze het licht binnen continu op subtiele wijze aanpassen van warm licht naar koeler wit licht.

De synagoge heette oorspronkelijk Ibn Shushan synagoge en is in het jaar 1180 gebouwd als joods geloofsgebouw. Het heeft 211 jaar als synagoge gefungeerd totdat in 1391 de progrom plaatsvond. Dit was de Anti-Joodse opstand waarbij joden eigenlijk weggejaagd werden. De synagoge werd onteigend en was vanaf dat moment een katholieke kerk zonder veel uiterlijke aanpassingen. De mudejarstijl is bepalend voor het uiterlijk. Bijzondere feit is dat die stijl juist weer gebaseerd is op de Moorse (lees: islamitische) architectuur die veel toegepast is in grote delen van Spanje sinds de Moren in het jaar 711 binnenvielen. Sinagoga de Santa María la Blanca is dus een katholieke kerk die eerst een joodse synagoge was die gebaseerd is op een islamitische bouwstijl. Zo zijn er drie belangrijke wereldreligies vertegenwoordigd binnen één gebouw.

Ik kan nog maar één ding zeggen over deze synagoge. Deze bezienswaardigheid mag je absoluut niet overslaan als je Toledo bezoekt. Vergeet wat mij betreft het Alcazar of de kathedraal als je te weinig tijd hebt en loop rechtstreeks door naar deze oude synagoge, puur vanwege de schoonheid van het interieur.

13:05 uur – Paseo del Transito

Aan de Paseo del Transito ligt een klein park waar je in de schaduw eventjes bij kunt komen van de wandeling. Wat meer vermeldenswaardig is, is dat je van hier af en mooi uitzicht op de omringende heuvels, de rivier de Taag en de cigarrales hebt.

13:10 uur – Museo del Greco

Als er een museum is dat je moet bezoeken als je in Toledo bent dan is het wel Museo del Greco. Dit museum is gewijd aan El Greco, een Griekse schilder die in 1577 naar Toledo verhuisde en daar 37 jaar later overleed. Het museum is overigens niet gewijd in het werkelijke voormalige woonhuis van El Greco. Dat huis bestaat inmiddels niet meer. Wel wordt in een deel van het museum de sfeer neergezet van hoe El Greco in Toledo gewoond zou hebben.

De echte naam van El Greco (Spaans voor ‘De Griek’) was Domenikos Theotokopoulos. De kunstschilder wordt gezien als een van de grootste schilders die in die tijd in Spanje woonde. Zijn stijl wordt als maniërisme omschreven, maar eigenlijk was El Greco zijn tijd ver vooruit. Wie naar zijn schilderijen kijkt die zal hier zeker ook een vorm van expressionisme in ontdekken, wat een kunststroming is die vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw zich veel manifesteerde.

Voor 3 euro koop ik een entreekaartje voor het museum. Een laag bedrag waardoor het direct laagdrempelig wordt om dit museum te bezoeken. In het museum hangen enkele werken van El Greco zoals een serie portretten van de 12 apostelen. Een groot deel van de collectie bestaat uit schilderijen van leerlingen van El Greco en een aantal andere zeventiende-eeuwse kunstenaars. Mijn persoonlijke favoriet van El Greco, ‘Vista de Toledo’, hangt overigens niet hier in Toledo. Om dat unieke werk te bewonderen moet je naar New York City vliegen, want dit prachtige landschap van Toledo is eigendom van het Metropolitan Museum of Art.

13:55 uur – geen lunch

Op aanraden van verschillende locals ben ik naar Bar Restaurante Ludeña gegaan. Dit is kennelijk dé plek om Carcamusas te eten. Dit is een typisch lokaal gerecht van gestoofd varkensvlees met erwten, chorizo en tomaat. Bij Ludeña hebben ze dit gerecht uitgevonden, dus een betere plek om dit te eten is er toch niet? Na 25 minuten heb ik echter nog steeds geen tafeltje of plekje om te zitten. Er zijn nog meer wachtende voor me. Omdat ik honger en vooral dorst heb besluit ik om niet langer te wachten. Ik loop door naar een ander typisch lokaal restaurant: El Trébol.

14:30 uur – lunch

Bij El Trébol hoef ik niet lang te wachten op een tafeltje. Binnen een paar minuten zit ik op hun heerlijke terras. Hier hebben ze ook  Carcamusas Toledanas op de kaart staan. Die bestel ik samen met een Bomba Trébol. Ook dit is echt een gerecht uit Toledo. Een Bomba is gevulde aardappel. In dit geval is de aardappel gevuld met gekruid gehakt en vervolgens in zijn geheel gepaneerd en gebakken. Daarna wordt hij opengesneden geserveerd met een rode saus en knoflooksaus er overheen.

Beide gerechten zijn absoluut lekker. Het stoofpotje is goed van smaak en het vlees is heerlijk mals. Wat betreft onderscheidend vermogen vind ik dit gerecht niet uniek genoeg om me het over een paar jaar nog te herinneren. De Bomba Trébol daartegenover is een uniek gerecht dat ik nog niet eerder op heb en ook niets op heb wat er op lijkt. Erg lekker en het ziet er ook vrij feestelijk uit.

De rekening is laag, vind ik. Voor de twee gerechtjes plus een halve liter koud water betaal ik € 9,60.

15:20 uur – Museo de Santa Cruz

Direct achter de plek waarbij net zat te lunchen vind je het Museo de Santa Cruz. Voor vier euro koop ik een toegangsticket tot het museum. Het gebouw stamt uit de zestiende eeuw en diende oorspronkelijk als hospitaal. Aan het einde van de negentiende eeuw is het gebouw omgeturnd tot een museum.

Als je alleen al kijkt naar de inrichting van het museum dan is het de moeite waard om te bezoeken. De expositie wordt gehouden in een grote geelkleurige ruimte die de vorm heeft van een katholiek kruis. Ook hier hangen een paar schilderijen van El Greco. Ik pik ze er door de duidelijk herkenbare schilderstijl er zo tussenuit.

Na de expositie kun je door naar het kloosterdeel. Eerst kom ik uit op een mooie patio met een serene tuin waar onder andere olijfbomen en rozen staan.

Via de trap loop ik naar de eerste verdieping. Hier heb je een expositie die gewijd is aan de keramiek die op het Iberisch schiereiland gemaakt is door de eeuwen heen. Keramiek wordt vooral gemaakt in een paar steden die op dit gebied een reputatie opgebouwd hebben zoals Sevilla, Lissabon, Valencia en ook Toledo. Hier maak je kennis met keramiek en met name ‘azulejos‘ (tegels) die op de verschillende plaatsen in Spanje gemaakt zijn.

16:30 uur – Kathedraal van Toledo

Een bezienswaardigheid waar ik niet omheen kan is de Kathedraal van Toledo. In het Spaans is de volledige naam Catedral de Santa María de Toledo. Vaak wordt er de korte benaming Catedral Primada gebruikt. Het katholieke geloofsgebouw is tussen 1227 en 1493 gebouwd in de in Spanje zo geliefde gotische bouwstijl. Met een lengte van 120 meter en een maximale breedte van 59 meter is het één van de grootste kathedralen van Spanje. De kathedraal heeft twee torens, waarvan er eentje nooit afgebouwd is. De noordtoren is wel voltooid en heeft een hoogte van 90 meter. In deze toren hangt de Campana Gorda. Dit is een achttiende-eeuwse klok die een gewicht heeft van maar liefst 17515 kilogram. Ik vraag me af hoe ze die in hemelsnaam ooit boven hebben gekregen.

De entree tot de kathedraal is voor mij dankzij de Toledo Card gratis. Ik ben wel net te laat voor de laatste rondleiding die speciaal voor houders van de Toledo Card gehouden wordt. Die begon om tien minuten over vier. Ik bezoek de Kathedraal van Toledo daarom op eigen houtje. Het meest opvallende object in deze kerk is de Retablo Mayor. Dit enorme houten paneel toont verschillende scenes die je in een bepaalde volgorde zou moeten bekijken.

17:25 uur – Iglesia de Santo Tomé

De ene kerk uit, de volgende in. Binnen tien minuten wandel ik naar de Iglesia de Santo Tomé. Ook hier mag ik met mijn Toledo Card gratis naar binnen. Ik heb me vooraf niet ingelezen, maar weet wel dat deze kerk een populaire bezienswaardigheid in Toledo is. De kerk valt niet op door grootte, inrichting of exterieur. Het enige echt opvallende aan de buitenkant is de toren in mudéjarstijl. Ja, ook hier zie je deze architectuur weer terug die gebaseerd is op de bouwwijze van de Moren toen die hier de baas waren. Van oorsprong is deze toren een minaret, maar net als de andere moskeeën in Toledo is ook deze omgetoverd tot kerk zonder al teveel aanpassingen gedaan te hebben.

Er is één belangrijke reden om Iglesia de Santo Tomé te bezoeken. Ik zie dat meteen zodra ik het voorportaal binnenloop. Aan de rechterzijde kun je een beroemd schilderwerk van El Greco bewonderen: El Entierro del Conde de Orgaz. Helaas mag ik er geen foto van maken. Het is in heel de kerk verboden foto- of video-opnames te maken. Niet dat ik me hier altijd netjes aan houd, maar hier is het niet mogelijk om dat onopgemerkt te doen.

18:20 uur – Paco de Lucia

Ik ben terug in mijn hotel: Entre Dos Aguas. De naam van dit boetiekhotel is een verwijzing naar de grootste hit die flamencogitarist en -componist Paco de Lucia ooit scoorde. De naam van het slechts zes kamers tellende hotel is geen toeval. Het is gevestigd het voormalige woonhuis van de in 2014 overleden artiest. In Spanje zegt men dat Paco de flamenco heruitgevonden heeft. Er wordt zelfs een speciale naam gebruikt voor de door Paco de Lucia ontwikkelde stijlvariant: Flamenco Nuevo. Paco de Lucia is een artiestennaam. De echte naam van de in Algeceiras geboren ’tocador’ was Francisco Sánchez Gómez. Al op jonge leeftijd leerde hij de kunst van het gitaarspelen. Het waren zijn vader Antonio en zijn tien jaar oudere broer Ramón die hem leerden gitaarspelen en dan specifiek het spelen van flamenco. Al op 11-jarige leeftijd had hij zijn eerste echte optreden en op zeventienjarige leeftijd nam hij zijn eerste drie albums op. Dat deed hij samen met Ricardo Modrego. In de loop der jaren heeft Paco een groot aantal flamenco-albums uitgebracht die hij zelfs componeerde. De totale teller is op maar liefst veertig albums komen te staan.

Eigenaar Rafael neemt me mee naar de voormalige slaapkamer van Paco. Deze kamer heet nu El Maestro en is vandaag niet verhuurd. Daarom kan ik nu niet alleen de kamer even zien, ik kan ook op de foto met de gitaar van Paco de Lucia op de manier waarop hij zelf ook op de foto heeft gestaan. Geweldig hoe gastheer Rafael en gastvrouw Gabriela mij meenemen in het verhaal van deze hoogbegaafde gitarist. We praten wat over het hotel, over Paco en over reizen.

18:50 uur – musica

In de kelder van het huis is er een muziekkamer aangelegd met een gezellig zitje en een goede geluidsinstallatie. Daarnaast staat een flinke collectie met CD’s van Paco de Lucia. Wetende dat de kamer goed geïsoleerd is zet ik een CD op waar Entre Dos Aguas op staat. Ik zet het volume lekker hoog en beleef de muziek. Ik voel de klanken tot diep in mijn hart. Dit is flamenco, dit is Spanje en ook dit is Toledo. Dit hoort wat mij betreft zeker tot een dag met de hoogtepunten van Toledo.

Het hotel telt slechts zes kamers. Er zijn dus slechts weinigen die hun dag in Toledo hier af sluiten. Hier geen kuddes met toeristen. Ik zit heerlijk alleen te genieten van de klanken van een gitaarvirtuoos in zijn voormalige huis. Helemaal geweldig dus! Ik kan natuurlijk iedereen aanraden om hier één of meerdere nachten te verblijven. Ik denk dat dit hotel zo’n succes wordt dat je geluk moet hebben als je hier kunt overnachten. Ik schrijf ‘wordt’ omdat het hotel slechts twee weken open is. De eerste reviews op Booking.com en TripAdvisor zijn geweldig, dus succes is eigenlijk gegarandeerd. Mocht je nou geen kamer kunnen of willen boeken dan is er altijd nog een mogelijkheid om een flamencoshow bij te wonen in Toledo.

19:30 uur – zonsondergang

Ik heb me verplaatst naar het dak van het hotel. Hier is een dakterras met een paar gezellige zitjes. Vanaf hier kun je de zo’n onder zien gaan boven de heuvels rond Toledo. Ik laat die kans natuurlijk niet aan mij voorbijgaan en neem met een drankje plaats op het dak. Wat opvalt is de heerlijke rust om me heen. Ik hoor geen auto’s of groepen met toeristen. Het zijn slechts enkele vogels die wat geluid voortbrengen en in de verte hoor ik een paar mensen praten. Dit is een aangename oase van rust binnen een toch wel vrij drukke stad. Het is prettig om aan het einde van een toch vrij drukke dag eventjes te mogen genieten van stilte.

20:15 uur – Azotea de Carlos

In tien minuten tijd ben ik naar hotel Carlos V gelopen. Waarom naar een ander hotel, zou je denken? Dat is omdat hier Azotea zit. Dit is zover ik weet de enige rooftop bar in Toledo. Ik vind rooftop bars in een stad iets geweldigs. Vandaar dat ik graag nog een pre-dinner drankje doe op dit dakterras. Hoewel de zon al ondergegaan is, is het spektakel in de lucht nog niet over. Achter de skyline van Toledo wordt de lucht intens rood. Dat geeft een prachtig contrast met de steeds donkerder wordende stad. Ik geniet voor het zeer schappelijke bedrag van drie euro van een flesje Mahou Sin Alcohol. De buitentemperatuur is nog erg aangenaam met 24 graden Celsius. I love autumns in Spain!

Einde van de dag

Tegen negen uur verlaat ik het heerlijke dakterras. Ik moet nog gaan dineren, wat ik ga doen op een tijdstip wat voor Spanjaarden geheel gebruikelijk is. Voor acht uur een restaurant opzoeken voor het avondeten zal een echte Spanjaard niet zo snel doen. Omdat mijn twaalf uur in Toledo er inmiddels al lang opzitten beschrijf ik het diner in dit geval niet meer. Het licht in het restaurant was ook van een dermate kwaliteit dat het onmogelijk was om goede foto’s van mijn gerecht te maken.

Toledo in één dag bezoeken?

Ik heb ervoor gekozen om in Toledo te overnachten zodat ik ook wat tijd voor en na deze dag in Toledo had. Hierdoor heb ik ook nog een paar dingen kunnen zien en doen die niet in deze dag pasten, zoals een bezoek aan de Ermita del Cristo de la Luz en het Hospital de Tavera. Mocht je in Madrid verblijven en in één dag Toledo willen bezoeken dan kun je dat prima doen. Zo vertrekt er om 08:20 uur een AVE-trein die om 08:53 uur in Toledo aankomt. Je kunt dan al meteen je dag in Toledo starten. ‘ s Avonds heb je nog treinen terug naar Madrid om 20:25 uur of 21:30 uur die er ook weer 33 minuten over doen om naar Madrid Puerta de Atocha te rijden. Je kunt op die manier een volledige dag in Toledo doorbrengen en je avondeten nog in Madrid doen. De treinkaartjes kosten op dit moment EUR. 12,90 per enkele reis per persoon. Een prima tarief waarvoor je comfortabel en snel tussen Madrid en Toledo kunt reizen.

Als je met de trein aankomt en vertrekt in Toledo dan zou ik zeker aanraden om meteen bij aankomst op de hop-on-hop-off bus te stappen. Ze houden qua schema rekening met de tijden waarop de treinen uit Madrid arriveren. Wil je tijd besparen en meteen opstappen? Koop dan je ticket voor deze hop-on-hop-off bus alvast via internet.