Het Ruhrgebied is bij de meeste Nederlanders vooral bekend als het grauwe, grijze gebied waar je in de file staat er op weg naar andere bestemmingen. Als het aan het Ruhrgebied ligt, gaat daar verandering inkomen. De laatste decennia is er hard gebouwd en veel geld geïnvesteerd om van het Ruhrgebied een populaire toeristische bestemming te maken. Van een grauw industriegebied is het Ruhrgebied langzaam aan het transformeren tot een culturele, toeristische hotspot.

De laatste kolenmijn is al enkele jaren gesloten en van de tientallen cokesfabrieken en hoogovens zijn er nog maar enkele in gebruik. Het Ruhrgebied bestaat uit verschillende zelfstandige gemeentes, de oude fabrieken en mijnen hebben binnen iedere gemeente een andere of nieuwe bestemming gekregen. Op sommige plaatsen zijn de oude fabrieken gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw, in andere gemeentes zijn ze onderdeel gaan uitmaken van de Route der Industriecultuur. Deze route neemt je mee langs maar liefst 52 voormalige mijnen, cokesfabrieken, slakkenbergen en hoogovens. De route kun je met de auto rijden, maar is met het openbaar vervoer of met de fiets ook goed te doen. Op sommige plaatsen zijn oude spoorbanen omgetoverd tot fietspaden waardoor je ongehinderd van de ene naar de andere bezienswaardigheid kunt fietsen.

We zijn een paar dagen in het Ruhrgebied en willen tijdens onze trip enkele van de bekendste onderdelen van de Route der Industriecultuur gaan bekijken. Met hulp van Ruhr Tourismus hebben we een interessante route uitgezet. In eerste instantie was het idee om dit met de fiets te doen, helaas werkte het weer niet mee. We pasten de route wat aan en reden met de auto tussen de verschillende bezienswaardigheden. Dit heeft als voordeel dat we wat meer kunnen bezoeken op een dag, maar als nadeel dat we ons in het verkeer van het toch al zo drukke Ruhrgebied moeten mengen.

We zijn een dag eerder aangekomen en hebben, voordat we incheckten in ons hotel, enkele van de gebouwen die onderdeel uitmaken van de Route der Industriecultuur bezocht. We slapen in het drie sterren Art Hotel Korschen in Essen. Het is een simpel hotel met schone kamers die opgeleukt zijn met muurschilderingen.

08:00 uur – ontbijten in Art Hotel Korschen

Het ontbijt bij Art Hotel Korschen is helemaal niets op aan te merken, de ober komt langs met koffie en thee. Er liggen verschillende soorten vers fruit en je kunt je eigen sinaasappelsap persen. Voor de liefhebbers zijn er omeletten, gekookte eieren en gerookte zalm. Na een stevig ontbijt gaan we op pad richting de eerste bezienswaardigheid. Het is vanaf ons hotel ongeveer een half uur rijden naar het kunstwerk Tiger & Turtle.

09:15 uur – Tiger & Turtle

Het kunstwerk Tiger & Turtle – Magic Mountain is te vinden bovenop een slakkenberg aan de stadsrand van Duisburg. Slakkenbergen zijn overal terug te vinden in het Rurhgebied en zijn gemaakt van industrieel afval. Het 21 meter hoge kunstwerk is gebouwd in 2011 en ontworpen door Ulrich Genth en Heike Mutte. Vanaf een afstandje lijkt het kunstwerk nog het meest op een achtbaan. Om bij het kunstwerk te kunnen komen moeten we eerst de vijfendertig meter hoge heuvel beklimmen. Boven komen we erachter dat het kunstwerk voor het grootste deel uit trappen bestaat.

We beklimmen de trappen en zien dat het kunstwerk ervoor zorgt dat het uitzicht steeds verandert. De looping van Tiger & Turtle lijkt soms de fabrieken te vangen in een frame terwijl je op ander momenten weer een vrij uitzicht hebt over de omgeving. Aangekomen bij de looping blijkt dat dit deel afgesloten is. We lopen dezelfde weg weer terug om vervolgens via de andere zijde nog even naar boven te lopen. Er moet wel bij gezegd worden dat dit tijdstip niet het beste moment is om Tiger & Turtle te bezoeken, het kunstwerk is namelijk op zijn mooist in de avonduren als de verlichting aanstaat. Zo goed als alle foto’s van het kunstwerk, op het internet zijn in de avonduren genomen.

Toch is een bezoek aan dit bijzondere kunstwerk altijd de moeite waard. Vanaf het hoogste punt konden we al een blik werpen op onze volgende bestemming het Landschapspark Duisburg-Nord.

10:05 uur – Landschapspark Duisburg-Nord

We worden opgewacht door een gids die ons wat meer gaat vertellen over de historie en de toekomst van deze voormalige hoogoven. Dit hoogovencomplex werd in 1902 gebouwd en in 1985 gesloten. Na de sluiting werd in 1991 begonnen met het ombouwen van het complex tot openbaar terrein. Het zou uiteindelijk tot 2002 duren voordat alle delen van het park voltooid werden. Zo goed als alle voormalige onderdelen van de hoogovens hebben een nieuwe functie gekregen. Zo doet hoogoven 5 vandaag de dag dienst als uitkijkpunt, is de gasometer omgebouwd tot duikspot en zijn tegen de muren van de ertsbunkers verschillende klimroutes uitgezet. Andere gebouwen worden gebruikt voor beurzen en andere evenementen. In de zomermaanden wordt in het park wekelijks een openluchtbioscoop georganiseerd.

Tijdens de rondleiding over het terrein komen we alles te weten over de werking van de hoogovens en wat het voor effect had op de inwoners van Duisburg. De gids, die zelf opgegroeid is onder de rook van de hoogovens, vertelt verhalen over zijn vader die werkte bij de hoogovens en welke visie hij heeft over de toekomst van de hoogovens. Halverwege de tour begint het behoorlijk te regenen, dit lijkt de gids niets te interesseren. In de stromende regen blijft hij vol passie zijn verhalen vertellen. Na een uur of twee hebben we een klein deel van het enorme terrein gezien, maar de regen laat het niet toe om alle delen te bezoeken. Heb je goed weer dan kun je er met gemak een uurtje of vier doorbrengen. Ben je van plan om langere tijd op dit industrieel erfgoed te verblijven, dan moet je zeker een bezoekje brengen aan het restaurant Hauptschalthaus. Het Landschapspark Duisburg-Nord is 24 uur per dag geopend, als er geen evenementen zijn kan het hele terrein gratis bezocht worden.  Vanuit Landschapspark Duisburg-Nord rijden we door naar Zeche Zollverein een voormalig kolenmijn en industriecomplex.

12:45 uur – Zeche Zollverein

De kolenmijn en industriecomplex Zeche Zollverein is een van de mooiste en best bewaarde industriële complexen in het Ruhrgebied. De voormalige kolenmijn is zelfs opgenomen op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. In 2010 was Essen de culturele hoofdstad van Europa, het terrein van Zeche Zollverein was bij veel van de evenementen het middelpunt. In de aanloop naar dit evenement heeft de Nederlandse architect Rem Koolhaas enkele aanpassingen aan het gebouw gedaan. De meest controversiële was een grote oranje roltrap die je vanaf de begane grond naar de vierde verdieping van de oude kolenwasserij brengt.

We parkeren de auto bij de ingang van het Ruhr museum en lopen in tien minuutjes naar de oude cokesfabriek waar nu het restaurant “Die Kokerei” te vinden is.

13:00 uur – lunch in Die Kokerei

Restaurant “Die Kokerei” is gevestigd in een van de voormalige gebouwen van de cokesfabriek. Doordat er in het restaurant nog veel originele elementen zijn en je uitkijkt op de cokesfabriek is het een sfeervol restaurant. De namen van de gerechten op de kaart zijn geïnspireerd op de mijnwerkers. Zo is er een gerecht vernoemd naar Pannschüppe, de typische schoppen die de mijnwerkers gebruikten en heet een ander gerecht “Glückauf”, naar de groet die de mijnwerkers onder elkaar gebruikten. Ik bestel de Kokereiburger, een heerlijke hamburger gemaakt van rundvlees brioche brood, mango en een gerookte bbq-saus. Na die stevige lunch is het tijd om terug te lopen naar de voormalige mijn van Zeche Zollverein.

14:05 uur – rondleiding door de mijnen

We lopen terug naar de ingang van het Ruhrmuseum waar we opgewacht worden door onze Nederlandssprekende gids. De voormalige kolenmijn is het enige deel van de Zeche Zollverein dat je niet zonder gids mag bezoeken. De rondleiding begint buiten, waar het gelukkig weer droog is geworden. De gids vertelt over de speciale bouwstijl van de mijn en de verschillende gebouwen die erom heen staan. Onder andere door deze uitleg wordt het ons duidelijk dat deze specifieke bouwstijl de reden is dat de Zeche Zollverein terug te vinden is op de Werelderfgoedlijst van de Unesco.

We leren dat de mijn nog steeds in gebruik is, niet voor de kolenwinning, maar om het grondwater op peil te houden. De ondergrondse gangen kunnen helaas niet bezocht worden dat is jammer want wie wil er nou niet met een lift een kilometer onder de grond! We volgen de weg van de kolen vanaf het moment dat ze boven de grond komen. We nemen een kijkje op de plaats waar vroeger de mijnkarretjes uit lift kwamen, waar we via een animatie een goed beeld krijgen van de werking van de mijnschacht. Opvallend is dat alle vloeren in dit deel van het gebouw wat schuin aflopen, dit natuurlijk zodat de zwaartekracht ervoor zou zorgen dat de karretjes vanzelf naar beneden rollen.

Volgende stop is de ruimte waar de mijnkarretjes werden geleegd en de kolen en de stenen gesorteerd werden. Om ons een idee te geven van het kabaal dat indertijd in deze hal geklonken moet hebben, krijgen we een geluidsopname te horen. Dit was al behoorlijk hard, maar komt volgens de gids niet in de buurt met het geluidsniveau van vroeger. De rondleiding gaat verder langs loopbanden en mijnkar-schrobmachines om uiteindelijk uit te komen in de oude werkplaats. In de oude werkplaats lijkt het net alsof de mijnwerkers pas net de mijn hebben verlaten en bij het weggaan hun gereedschap uit de handen hebben laten vallen. De hele werkplaats ziet er nog precies zo uit als toen. De helmen hangen nog op hun haakje en het gereedschap ligt nog op de werkbank. Via de werkplaats komen we uiteindelijk weer buiten uit, om vervolgens richting het andere gebouw te lopen.

Daar aangekomen nemen we de lift en de trap naar boven.  Eenmaal boven, genieten we van het indrukwekkende uitzicht op de voormalige mijn en de rest van het Ruhrgebied. We krijgen er een goede indruk van de grootte van het terrein en van de industrie die nog steeds in de omgeving te vinden is. Na een winderig bezoek aan het winderig uitzichtpunt lopen we via de kolenwasserij terug naar de ingang van het Ruhrmuseum. Wil je meer over de mijnwinning in het Ruhrgebied weten, dan is deze rondleiding echt een aanrader.

15:50 uur – Ruhrmuseum

Normaal gesproken kom je het Ruhrmuseum binnen via de beroemde oranje trappen van Rem Koolhaas, omdat we via de achterzijde zijn binnengekomen slaan we die nu helaas over. Gelukkig worden we gelijk getrakteerd op het andere design hoogtepunt van deze Nederlander; de trap in het museum. Deze feloranje trap zou de lavastromen die uit de oude fabrieken stroomde moeten voorstellen, een beetje chauvinistische Nederlander heeft natuurlijk hele andere associaties met deze kleur.

Anders dan in de meeste musea begint je niet op één punt in de geschiedenis en werk je terug naar nu. In het Ruhrmuseum maak je de reis door de tijd precies andersom.

De eerste afdeling vertelt de recente geschiedenis van een van de grootste industriële gebieden ter wereld, het Ruhrgebied. Met foto’s, filmpjes en attributen wordt het effect van de industrie en het uiteindelijk verdwijnen ervan weergegeven. We zien er het jasje van Horst Schimanski, politiecommissaris in Duisburg in de krimi Tatort.

Op de andere verdiepingen wordt meer de nadruk gelegd op het verleden van het Ruhrgebied. Wat begint met de switch van landbouw naar industriegebied ongeveer tweehonderd jaar geleden. Het museum probeert op een moderne en interessante manier de bezoeker mee te nemen langs de verschillende fases van de regio. Al met al is het een boeiend museum dat vanwege zijn opzet afwisselend is. We zouden nog makkelijk een uurtje kunnen rondneuzen in het museum, maar we willen ook nog naar het “Red dot designmuseum” en de sluitingstijd komt al zicht.

17:05 uur – bezoek aan het Red Dot designmuseum

Het Red Dot designmuseum is gevestigd in het voormalige ketelhuis van de Zeche Zollverein. De modern vormgegeven museumstukken vormen een bijzonder contrast met de oude onderdelen van het ketelhuis. In het museum zijn de winnaars te zien van de Red Dot Design Award. Deze award is in het leven geroepen om de bedrijven die de wereld wat mooier maken in het zonnetje te zetten. Ondertussen is de rode stip, die het product verdient als het wint, een kwaliteitsstempel geworden. Door deze reden zijn er jaarlijks meer dan tienduizend inzendingen voor de prijs. Winnaars worden minimaal jaar geëxposeerd in het Red Dot designmuseum en komen in het Red Dot jaarboek.

Omdat werkelijk alles design is, kom je in het museum een bonte verzameling spullen tegen. Bij het binnenkomen van het museum zien we een fiets, een rolstoel, een bad en erboven een auto hangen. Het museum bestaat in totaal uit vier verdiepingen waarbij je soms afvraagt waarom dit nu design is en op andere momenten verbaasd bent over wat er tegenwoordig allemaal kan. Zo zien we een schaatspak van een van de Nederlandse shorttrackers dat precies aan zijn coach doorgeeft hoeveel kracht hij op zijn schaatsen zet en hoe diep de schaatser zit. Zodat zijn coach hier gelijk op kan anticiperen. Op andere verdiepingen zien we zelfreinigende toiletten, horloges en fornuizen die via een app te besturen zijn. Voor we het doorhebben gaat het museum sluiten en is het tijd geworden om terug naar het hotel te gaan.

 

18:10 uur – terug naar het hotel

In ongeveer twintig minuten rijden we terug naar het hotel, dit had sneller gekund als er geen file had gestaan. Onderweg komen we nog wel een mooi street art kunstwerk tegen op een van de gevels. Even googelen leert ons dat het kunstwerk, wat duidelijk voor een deel geïnspireerd is op “Alice in Wonderland”, gemaakt is door Jan Schoch, Ollie Rose en Team Force&Fire. Het kunstwerk is te vinden in de Beisingsstrasse 49 op de kopgevel.

19:30 – Diner bij Lua

Het diner vanavond is bij Lua, een authentiek Vietnamees restaurant in het centrum van Essen. Volgens de website van het restaurant nemen ze het bereiden van voedsel er serieus en bereiden de gerechten volgens de Vietnamese traditie. Sommige recepten zouden al verschillende generaties aan elkaar zijn doorgegeven. Na een korte blik op de kaart bestel ik de spring rolls en bunthap cam, volgens de kaart een van de populairste gerechten in het zuiden van Vietnam. Natuurlijk drinken we er een Saigon export bij.
De spring rolls zijn gevuld met ei, rijstnoedels, verse kruiden en salade gevangen in een rol van rijstpapier. Een heerlijk begin van de maaltijd.
Als de bun thap cam geserveerd wordt, schrik ik even van de grootte van de portie. Het bord is echt enorm en bijna helemaal gevuld met rijstnoedels, mals rundvlees, verschillende rollen, salade, taugé, munt en andere kruiden. Het geheel wordt afgemaakt met een limoendressing.

Na een kop koffie is het tijd geworden om op het gemak weer terug te lopen naar het hotel.

Onze dag in het Ruhrgebied was een interessante en leerzame dag. Het is bijzonder om te zien hoe het gebied aan het transformeren is en al grotendeels getransformeerd is naar een toeristische hotspot. Juist de grauwe industrie die het gebied twintig jaar geleden onaantrekkelijk maakte, zorgt er nu voor dat steeds meer toeristen de weg naar het Ruhrgebied weten te vinden. De verschillende musea, prachtige natuurgebieden, en de cultuurhistorische bezienswaardigheden werken daar zeker aan mee. Er moet wel bij gezegd worden dat een dag te kort is om alle highlights in het Ruhrgebied te bezoeken. We hebben tijdens onze trip in het Ruhrgebied meer bezienswaardigheden overgeslagen dan gezien. Enkele interessante bezienswaardigheden in de directe omgeving van Essen en Duisburg zijn:

– Gasometer

De Gasometer in Oberhausen was vroeger de plaats waar het vrijgekomen gas uit de hoogovens in op werd gevangen. Het indrukwekkende gebouw was de grootste in zijn soort, wat waarschijnlijk de reden is dat hij niet werd afgebroken. Tegenwoordig is de Gasometer een tentoonstellingsruimte. Er zijn in het immense gebouw maar drie verdiepingen inclusief de begane grond. De derde verdieping is een enorme ruimte waar iedere tentoonstelling een uniek kunstwerk gemaakt wordt. Toen we de Gasometer bezochten hing er een replica van de Matterhorn in deze ruimte. Vergeet tijdens je bezoek niet de lift naar het dak te nemen, het uitzicht is er fenomenaal.

– binnenhaven van Duisburg

De binnenhaven van Duisburg is de laatste jaren omgetoverd van saai industriegebied tot uitgaanswijk. Aan de ene zijde van de binnenhaven staat moderne nieuwbouw met cafés en restaurants op de begane grond en kantoren erboven. Aan de andere kant staan nog de oude industriële panden. In deze panden zijn nu verschillende musea en restaurants te vinden. Vooral het contrast van deze twee delen van de haven maken het tot een uniek stukje stad.

– MKM-museum Küppersmühle

Het MKM-museum Küppersmühle is museum voor moderne kunst in een historisch pand aan de binnenhaven van Duisburg. Het pand dat vroeger dienstdeed als graanopslag is spectaculair verbouwd door het architectenteam Herzog & de Meuron. Vooral de trap die de drie verdiepingen met elkaar verbindt, is indrukwekkend. In het museum hangen voornamelijk naoorlogse kunstwerken van Duitse kunstenaars. Op de bovenste verdiepingen hangen enorme werken van Anselm Kiefer. Verder kom je er werken van Gerhard Richter, Sigmar Polke en Rosemarie Trockel tegen. Naast de vaste collectie zijn er ieder jaar meerdere tijdelijke exposities in het MKM-museum Küppersmühle te zien.

– Tetraëder

De Tetraëder is een vijftig meter hoge stalen constructie boven op en slakkenberg in Bottrop. Om bij dit bijzondere kunstwerk te koen moet je eerste een 400 treden tellende trap bedwingen of via een slingerweggetje naar boven lopen. Het piramidevormige kunstwerk kun je via verschillende trappen beklimmen. Vanaf de twee plateaus heb je een prachtig uitzicht over het Ruhrgebied. Het kunstwerk wordt in de avonduren prachtig verlicht, dit is het beste moment om foto’s van de Tetraëder, maar overdag het je het mooiste uitzicht.

– CentrO

Ben je helemaal klaar met het cultuurhistorisch erfgoed dan kun je altijd nog naar CentrO in Oberhausen gaan. Dit is een van de grootste overdekte winkelcentra van Duitsland met meer dan 220 winkels, restaurants, een aquarium en een legoland discovery center.